Aşk yaşla azalmaz, insan hakları da azalmamalı

Aşk dili, dini, ırkı, cinsiyeti, cinsel yönelimi, engelliliği ve yaşı aşar. Birçoğumuz, ebeveynlerimize ve büyükanne ve büyükbabalarımıza birlikte geçirdikleri ilk günlerdeki aynı sevgiyle, on yılları birlikte kutlarken ve birbirlerine özen gösterirken, huşu içinde bakıyoruz.

İyi günde, kötü günde, hastalıkta ve sağlıkta, çatışmalara, savaşlara, göçlere, gönül yaralarına, yoksulluk ve kayıplara maruz kaldılar. Bütün bunlar boyunca büyüklerimiz bize ve birbirlerine baktılar. Bizim için savaştılar, bizi beslediler ve en zor günlerinde bizi korudular. Bu ülkeye çok şey kattılar ve bizim için temeller attılar.

Bu zor zamanlarda yaşlılarına bile kendi imkanlarıyla bakıyorlardı. Sıcak, aile odaklı Kıbrıs kültürünün parlayan temsilcileriydiler.

Öyleyse neden Kuzey Kıbrıs’ta onları sevmiyor gibiyiz?

Toplum değişti, yaşam maliyetleri yüksek, her iki eş de geçinmek için çalışıyor.

Ayrıca, aile üyelerinin bakımı yerine profesyonel yaşlı bakımını dışarıdan temin etme tabusu da yavaş yavaş azalmaktadır. Değişen toplum ve nüfusa rağmen sosyal politika bu değişimlere yetişememiştir.

Peki yaşlılarımızı ne kadar seviyoruz?

Sevgimizi Birleşmiş Milletler Yaşlılar İçin İlkelerine göre ölçelim: “bağımsızlık”, “katılım”, “bakım”, “kendini gerçekleştirme” ve “onur”.

Bağımsızlık:

Kaliteli destek ve bakıma erişimlerini sağlıyor muyuz; yeterli yiyecek, su, barınak, giyecek ve sağlık bakımı? Yeterli değil.
Güvenli kaldırımlar, engelli dostu kamusal alanlar, yaşlı dostu toplu taşıma gibi güvenli ve kişisel tercihlere ve değişen kapasitelere uyarlanabilir ortamlar sağlıyor muyuz? Hayır.
Evlerinde kalmalarına izin veren yasal, denetlenebilir, erişilebilir ve kaliteli ev bakımı hizmetlerimiz var mı? Hayır.

Katılım:

Kendi refahlarını doğrudan etkileyen politikaların oluşturulmasına ve uygulanmasına aktif olarak katılmalarına izin vererek onları topluma entegre ediyor muyuz? Hayır.
Onlara ilgi ve yeteneklerine uygun konumlarda topluma hizmet etme fırsatları sağlıyor muyuz? Hayır.

Bakım:

Yaşlılara, toplumumuzun kültürel değerler sistemine uygun olarak aile ve toplum bakımı ve koruması sağlıyor muyuz? Yeterli değil.
Fiziksel, zihinsel ve duygusal esenliklerini optimum düzeyde sürdürmelerine veya yeniden kazanmalarına ve hastalığın başlamasını önlemeye veya geciktirmeye yardımcı olmak için sağlık hizmetlerine erişimlerini sağlıyor muyuz? Hayır.
Özerkliklerini, korumalarını ve bakımlarını geliştirmek için onlara sosyal ve yasal hizmetlere erişim sağlıyor muyuz? Hayır.
Onlara insancıl ve güvenli bir ortamda koruma, rehabilitasyon ve sosyal ve zihinsel teşvik sağlayan uygun düzeyde kurumsal bakım sağlıyor muyuz? Hayır.
Onurlarına, inançlarına, ihtiyaçlarına ve mahremiyetlerine tam saygı ve bakımları ve yaşam kaliteleri hakkında karar verme hakları da dahil olmak üzere, herhangi bir barınak, bakım veya tedavi tesisinde yaşarken insan haklarından ve temel özgürlüklerden yararlanabiliyorlar mı? Hayır

Kendini gerçekleştirme:

Potansiyellerinin tam gelişimi için fırsatları takip edebiliyorlar mı? Hayır
Toplumun eğitimsel, kültürel, manevi ve eğlence kaynaklarına erişimlerini sağlıyor muyuz? Yeterli değil.

İtibar:

Onurlu ve güvenli bir şekilde yaşayabiliyorlar mı ve sömürüden ve fiziksel veya zihinsel istismardan arınmışlar mı? Hayır
Yaşlı kişilere yaş, cinsiyet, ırk veya etnik köken, engellilik veya diğer statüleri ne olursa olsun adil davranılıyor mu ve ekonomik katkılarından bağımsız olarak değer veriliyor mu? Hayır

Bu, şu anda Kuzey Kıbrıs’ta yaşlı haklarının korkunç tablosu.

Yaşlı Hakları ve Ruh Sağlığı Derneği olarak aşağıdaki çağrımızı yineliyoruz:

Bakım evlerinin standartlarını belirleyecek yeni bir bakımevi düzenleme yasasının acilen çıkarılıp yürürlüğe girmesi ve fiilen uygulandığı devlet organları tarafından takip edilmesi,
KKTC’de yaşlı bakımı sektörünün gelişimini desteklemek için devlet teşviki veren yeni hükümet politikalarının geliştirilmesi, girişimcilerin huzurevleri, yardımlı yaşam tesisleri, bakımevleri vb. yaşlı bakımı için tesisler inşa etmeleri için teşvik politikalarının sağlanması,
Üniversite geriatri bölümleri ile işbirliği içinde yaşlı bakıcılarına eğitim olanakları sağlanması,
Hasta, savunmasız veya hareket sorunları olan herkesin nitelikli bakıcılardan/hemşirelerden yararlanabilmesi için yasal, şeffaf ve erişilebilir yollarla evde bakım hizmetlerine erişimin sağlanması,
Türkçe bilmeyen kimsesiz yabancı yaşlılar için sosyal desteğin sağlanması ve bakım evlerinde farklı dil bilen personel çalıştırılması için destek verilmesi,
Savunmasız, kimsesiz yaşlıların veya ölümcül hastaların onurlu ve saygılı bir şekilde tedavi edildiği uzun süreli bakımevlerinin kurulması ve gelişmesine destek verilmesi ve bu bakımevlerine erişimin sağlanması. Bakımevlerinin erişilebilir, yasalarla düzenlenmiş, sürdürülebilir, uygun fiyatlı, ve misafirperver olması gereklidir.

Yılda bir veya iki kez ziyaret edip, yaşlılarımızı elden bir öpücük vermek yeterli değildir. Yaşlılarımızı gerçekten seviyorsak onların haklarını korumalıyız.